Προς ολοκλήρωση βαίνει το πολυσυζητημένο αλλά και ιδιαιτέρως σύνθετο εγχείρημα της προσωρινής απόσπασης και επανατοποθέτησης των σημαντικών αρχαιοτήτων που βρέθηκαν στην Θεσσαλονίκη, στον Σταθμό Βενιζέλου, κατά την διάρκεια των εργασιών του Μετρό. Μετά από μακροχρόνιες διαμάχες, οι οποίες έλαβαν έντονη πολιτική διάσταση και έφθασαν μέχρι το Συμβούλιο της Επικρατείας, με αποτέλεσμα να σημειωθούν πολύ μεγάλες καθυστερήσεις στην εξέλιξη του έργου, μπαίνει σε εφαρμογή η διαδικασία επανατοποθέτησης των αρχαίων στην αρχική τους θέση η οποία θα ξεκινήσει τον Απρίλιο του 2023 με προοπτική η λειτουργία του σταθμού να ξεκινήσει, στο τέλος του 2023.
Το σύνθημα για την έναρξη της διαδικασίας έδωσε το αρμόδιο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ) με την θετική του γνωμοδότηση ως προς τις μελέτες που χαράσσουν τον δρόμο που θα ακολουθηθεί για την ασφαλή επανατοποθέτηση των αρχαιοτήτων και την δημιουργία του ειδικού χώρου που θα τα φιλοξενήσει ο οποίος θα παραπέμπει σε ένα εντυπωσιακό υπόγειο μουσείο και θα αποτελεί τον μεγαλύτερο αρχαιολογικό χώρο που αποκαλύφθηκε και οργανώθηκε στο πλαίσιο τεχνικού έργου σε παγκόσμιο επίπεδο.
Ήταν Απρίλιος του 2006, ξεκίνησαν οι εργασίες για την κατασκευή του Μετρό στην συμπρωτεύουσα με τους αρχαιολόγους να έχουν το βλέμμα τους στραμμένο στα πολύτιμα μυστικά που μπορεί να κρύβονταν κάτω από τη γη. Τα ευρήματα που ήρθαν στο φως τα επόμενα χρόνια ήταν παραπάνω από εντυπωσιακά. Συγκεκριμένα αποκαλύφθηκε ο κεντρικός δρόμος που διέτρεχε την πόλη, χαράχτηκε πριν 17 αιώνες και αποτελούσε τον βασικό άξονα της πολεοδομικής της οργάνωσης. Πρόκειται για τον ελληνιστικό δρόμο, τον περίφημο decumanus maximus της ρωμαϊκής εποχής και της ύστερης αρχαιότητας, την βυζαντινή Λεωφόρο ή Μέση Οδό, τον Φαρδύ Δρόμο της μεταβυζαντινής περιόδου, την σημερινή Εγνατία οδό.
Ωστόσο, τον ενθουσιασμό για την πολύ μεγάλης αξίας αυτή ανακάλυψη διαδέχτηκε η σκληρή διαμάχη για την διαχείρισή τους σε συνάρτηση πάντα με την εξέλιξη των τεχνικών έργων. Το 2013 συζητήθηκε, για πρώτη φορά, στο ΚΑΣ η λύση της προσωρινής απόσπασης και επανατοποθέτηση των αρχαιοτήτων η οποία και προκρίθηκε τελικά παρά την σθεναρή αντίσταση του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων (ΣΕΗ), εκπροσώπων πολιτικών κομμάτων, μεταξύ των οποίων τα ΣΥΡΙΖΑ, ΚΚΕ και ΜέΡΑ 25-, και εκπροσώπων της Κίνησης Πολιτών Θεσσαλονίκης για την Προστασία της Πολιτιστικής Κληρονομιάς που τασσόταν υπέρ της in situ, κατά χώραν δηλαδή διατήρησης του μνημειακού συνόλου που εκτείνεται σε 16.500 τ.μ., προκειμένου να διαφυλαχθεί η ασφάλειά τους. Υπήρξε μάλιστα προσφυγή στο ΣΤΕ για τις σχετικές υπουργικές αποφάσεις των ετών 2013 – 2014, ωστόσο η αίτηση ακύρωσης απορρίφθηκε.
Παρόλα αυτά με την αλλαγή κυβέρνησης άλλαξε και ο σχεδιασμός για το μέλλον των ελληνιστικών αρχαιοτήτων καθώς το 2017 αποφασίστηκε να ακολουθηθεί τελικά η επιλογή της κατά χώραν διατήρησής τους, η οποία επέβαλε, ταυτόχρονα, και σημαντικές αλλαγές στον σχεδιασμό των έργων του Μετρό αλλά και νέες καθυστερήσεις στην ολοκλήρωση του έργου.
Τελικά, τον Δεκέμβριο του 2019, κατά την διάρκεια μιας μαραθώνιας συνεδρίασης, η οποία ολοκληρώθηκε τα ξημερώματα, το ΚΑΣ εισηγήθηκε υπέρ της λύσης της απόσπασης και επανατοποθέτησης, βάση των ειδικών μελετών που είχαν κατατεθεί, και η δύσκολη αυτή αποστολή ξεκίνησε τον Αύγουστο του 2021.
Ανάλογο δίλλημα, που πυροδότησε ξανά την ήδη υπάρχουσα διαμάχη, δημιούργησαν τα ευρήματα που αποκαλύφθηκαν στη συνέχεια. Η γνωμοδότηση του ΚΑΣ να παραμείνουν στη θέση τους μόνον τα αρχαιολογικά κατάλοιπα που βρίσκονται έως το υψόμετρο των 3,50 μέτρων και να αποσπαστούν εκείνα που βρέθηκαν από αυτή τη στάθμη και πάνω δημιούργησε νέες αναταράξεις.
Ικανοποιημένη η Λίνα Μενδώνη
Με αφορμή τις εγκρίσεις των μελετών για την επανατοποθέτηση των αρχαιοτήτων στον Σταθμό Βενιζέλου η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη εξέφρασε την βαθιά ικανοποίησή της για το γεγονός ότι αυτή η αποστολή βρίσκεται, επιτέλους, στην τελική ευθεία: «Το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, δια των αρμόδιων υπηρεσιών του, εδώ και τρία χρόνια εργάζεται με συστηματικό τρόπο συντονίζοντας μια ευρεία διεπιστημονική ομάδα εργασίας για την ολοκλήρωση ενός πρωτόγνωρα πολυσύνθετου και πολύπλοκου αρχαιολογικού έργου. Σε όλες και σε όλους αξίζουν συγχαρητήρια. Διεκπεραιώνοντας ένα σύνθετο και μεγάλης κλίμακας αρχαιολογικό έργο υπό ανελαστικά χρονοδιαγράμματα, που επέβαλαν οι δεσμεύσεις ενός δημόσιου τεχνικού έργου τέτοιας εμβέλειας, δείχνουμε έμπρακτα τον σεβασμό μας στο παρελθόν της πόλης αποδεικνύοντας ότι Αρχαία και Μετρό μπορούν να συνυπάρξουν. Το 2023, οι Θεσσαλονικείς θα μπορούν να υπερηφανεύονται ότι διαθέτουν ένα υπερσύγχρονο Μετρό, με σταθμούς–μουσεία που θα προβάλουν τη ζωντανή σύνδεση της πόλης τους με το παρόν και το παρελθόν της» δήλωσε χαρακτηριστικά η ίδια.
Υπογράμμισε επίσης πως «οι εργασίες της προσωρινής απόσπασης των αρχαιοτήτων έδωσαν τη δυνατότητα να αποκαλυφθούν κατάλοιπα προηγούμενων ιστορικών περιόδων, που δεν μπορούσαν να μελετηθούν με άλλον τρόπο και σε τέτοια έκταση» και πως ο δρόμος που επιλέχθηκε «ακολουθεί πιστά πιστά τον αρχαιολογικό νόμο και τη διεθνώς αποδεκτή επιστημονική δεοντολογία».
