Τα μάτια, εκτός από… τον «καθρέφτη της ψυχής», αποτελούν ένα σημαντικό «εργαλείο» αξιολόγησης της συνολικής υγείας ενός οργανισμού
Εάν λοιπόν παρατηρήσετε περίεργα συμπτώματα ή αλλοιώσεις στα μάτια σας, συμβουλευθείτε τον οφθαλμίατρο σας, καθώς πολλά από αυτά μπορεί να οφείλονται σε πρώιμα συμπτώματα παθήσεων σε κάποιο άλλο, απομακρυσμένο σημείου οργανισμού. Ιδιαίτερα ο αμφιβληστροειδής χιτώνας του ματιού, είναι το τμήμα του οφθαλμού, το οποίο μπορεί να δώσει ολοκληρωμένη εικόνα της κατάστασης στην οποία βρίσκονται τα αιμοφόρα αγγεία και τα νεύρα όλου σώματος. Ας δούμε αναλυτικά τις σημαντικότερες από αυτές τις παθήσεις
Σακχαρώδης Διαβήτης
Η απότομη και ανεξήγητη αλλαγή στην οπτική οξύτητα μπορεί να αποτελεί ένδειξη σακχαρώδους διαβήτη ιδιαίτερα σε μεγαλύτερες ηλικίες. Η όραση θολώνει γιατί το σάκχαρο διεισδύει στον οφθαλμικό φακό, αλλάζοντας το σχήμα του. Εάν πάσχετε από διαβήτη ή ανήκετε σε ομάδα υψηλού κινδύνου για τη νόσο, πρέπει να υποβάλλεστε τακτικά σε πλήρη οφθαλμολογικό έλεγχο με βυθοσκόπηση. Ο αρρύθμιστος διαβήτης μπορεί να προκαλέσει αμφιβληστροειδοπάθεια, κατά την οποία αποφράσσονται, εξασθενούν και αιμορραγούν τα αγγεία του αμφιβληστροειδούς. Επιπλέον, οι πάσχοντες από διαβήτη έχουν 40% περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν γλαύκωμα και 60% περισσότερες πιθανότητες για καταρράκτη.
Προβλήματα του θυρεοειδούς
Ο θυρεοειδής αδένας παράγει και ελέγχει ορμόνες που ρυθμίζουν την ανάπτυξη και τον μεταβολισμό. Αν δεν λειτουργεί σωστά μπορεί να προκαλέσει μια σειρά προβλημάτων και στα μάτια, όπως πρήξιμο των βλεφάρων, εξόφθαλμο (τα μάτια «πετάγονται» προς τα έξω), περιορισμό των οφθαλμικών κινήσεων και διπλωπία (ο ασθενής τα βλέπει διπλά). Συχνά οι θυροειδοπάθειες συνδυάζονται και με ξηροφθαλμία, αίσθηση δηλαδή ξένου σώματος στα μάτια.
Αυτοάνοσα νοσήματα
Στη σκλήρυνση κατά πλάκας ο οργανισμός επιτίθεται στο κεντρικό νευρικό σύστημα (εγκέφαλο, νωτιαίο μυελό) και καταστρέφει το «περίβλημα» των νευρικών ινών. Το διακοπτόμενο θόλωμα / απώλεια της όρασης είναι ύποπτες ενδείξεις για σκλήρυνση κατά πλάκας και συχνά συνδυάζεται με κεφαλαλγίες και οίδημα του οπτικού νεύρου. Άλλα αυτοάνοσα νοσήματα όπως ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος και η ρευματοειδής αρθρίτιδα, μπορεί να προκαλέσουν φλεγμονή στον σκληρό χιτώνα του ματιού (επισκληρίτιδα) και επίμονη ξηροφθαλμία.
Καρδιαγγειακά επεισόδια
Στα μάτια μπορεί επίσης να γίνουν για πρώτη φορά αντιληπτά και καρδιαγγειακά προβλήματα. Όταν, λ.χ., χάνει κανείς παροδικά την όραση από το ένα μάτι για λίγα δευτερόλεπτα ή λεπτά και ύστερα η όρασή του αποκατασταθεί πλήρως, χρειάζεται αμέσως έλεγχο από τον οφθαλμίατρο, διότι αυτό μπορεί να αποτελεί ένδειξη επαπειλούμενου καρδιαγγειακού επεισοδίου. Σε τέτοιες περιπτώσεις, η παροδική απώλεια όρασης στο ένα μάτι οφείλεται σε θρόμβο αίματος ή έμβολο από αποφραγμένη καρωτίδα στο λαιμό (είναι η αρτηρία που τροφοδοτεί με αίμα τον εγκέφαλο) ή κολπική μαρμαρυγή. Επίσης, ενδείξεις υψηλής συστηματικής αρτηριακής πίεσης μπορεί να είναι η λέπτυνση και η στένωση των αιμοφόρων αγγείων του αμφιβληστροειδούς χιτώνα του ασθενούς. Στα προχωρημένα στάδια υπερτασικής αμφιβληστροειδοπάθειας ανιχνεύονται αιμορραγίες του αμφιβληστροειδούς, θολή όραση και πονοκέφαλος.
Εγκεφαλικό
Η αιμορραγία ή η θρόμβωση σε μια αρτηρία του εγκεφάλου προκαλεί εγκεφαλικό επεισόδιο, το οποίο μπορεί να ανιχνευθεί με εξέταση του οπτικού πεδίου. Η αιφνίδια απώλεια της όρασης στο ένα ή και στα δύο μάτια ενδέχεται να αποτελεί ένδειξη εγκεφαλικού. Η εξέταση του οπτικού πεδίου αποκαλύπτει ποιο τμήμα της όρασης έχει υποστεί βλάβη, συσχετίζοντάς την συνήθως με το τμήμα του εγκεφάλου στο οποίο έχει εκδηλωθεί το εγκεφαλικό.
Υψηλή χοληστερίνη
Ένα άτομο με υψηλή χοληστερίνη, μπορεί να έχει παροδική απώλεια της όρασης. Σε ορισμένους ασθενείς δημιουργούνται λευκά, μπλε ή ανοικτά γκρι «δακτυλίδια» γύρω από την ίριδα του ματιού, κυρίως σε ηλικιωμένα άτομα, μπορεί να αποτελούν ένδειξη διαταραχής των λιπιδίων στο αίμα (π.χ. της χοληστερόλης). Το ίδιο και όταν εμφανίζονται στο πάνω ή στο κάτω βλέφαρο, συνήθως προς την μύτη, κιτρινόλευκες επίπεδες πλάκες (ξανθελάσματα). Επίσης τεκμηριώθηκε σημαντική συσχέτιση ανάμεσα στην ξηρού τύπου εκφύλιση της ωχράς κηλίδας και τη στεφανιαία νόσο.
Καρκίνος
Μέσα από την εκτίμηση της κατάστασης του αμφιβληστροειδούς χιτώνα μπορεί να εντοπιστεί η ύπαρξη όγκων σε εγκέφαλο, στήθος και πνεύμονες. Επίσης, συγκεκριμένα είδη αιμορραγίας μπορεί να υποδηλώνουν την ύπαρξη λευχαιμίας, ενώ όγκοι στον εγκέφαλο μπορεί να προκαλέσουν αλλαγές στο οπτικό πεδίο του ασθενούς. Ακόμη, το κακοήθες μελάνωμα μπορεί να εκδηλωθεί στο πίσω μέρος του ματιού και να γίνει αντιληπτό, όταν μπλοκάρει κεντρικά το οπτικό πεδίο του ασθενή.
Ανεύρυσμα εγκεφάλου
Μπορεί να εκδηλωθεί με επίμονους πονοκέφαλους διπλή όραση, περιορισμό της κινητικότητας των οφθαλμικών μυών και παθολογικά κορικά αντανακλαστικά. Η κατάσταση αυτή είναι πολύ κρίσιμη ακόμα και για την ζωή του ανθρώπου.
Γίνεται λοιπόν κατανοητό πως η αξιολόγηση της συνολικής υγείας ενός ανθρώπου μέσω της εξέτασης των ματιών όχι μόνο είναι εφικτή, αλλά αρκετές φορές ανιχνεύονται από τον οφθαλμίατρο οι πρώτες ύποπτες ενδείξεις για σοβαρά συστηματικά προβλήματα. Είναι πολύ σημαντικό να «ακούμε» το σώμα μας, να μην υποεκτιμούμε πρώιμα συμπτώματα και να απευθυνόμαστε στον ειδικό για να μας λύσει όποιες απορίες έχουμε.
Η πρόληψη σώζει ζωές, ας μην το ξεχνάμε!
Νικόλαος Σ. Τσικλής MD, MSc, PhD
Χειρούργος Οφθαλμίατρος
Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης «Οπτική και Όραση»
Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Κρήτης
Μετεκπαιδευτείς στη Διαθλαστική Χειρουργική στο Β.Ε.Μ.Μ.Ο. Ηρακλείου Κρήτης
Εθνικής Αντίστασης 3, (3ος όροφος), Πλατεία Ελευθερίας, Σέρρες
Τηλ: 23210 67390 – Κιν: 6972 078039, e-mail:ntsiklis@gmail.com
